Unia Europejska od A do Z: Parlament Europejski

Jak większość europejskich instytucji, Parlament ma długą i zawiłą historię. Był jedną z pierwszych struktur stworzonych w ramach Wspólnoty Węgla i Stali, wówczas znaną jako Zgromadzenie Wspólne. Początkowo było to jedynie drobne stowarzyszenie 78 posłów wybranych spośród państw członkowskich.

Jego pierwszym przewodniczącym został jeden z założycieli Unii, Robert Schuman. Został wybrany w marcu 1958. Dwa miesiące później - w maju - posłowie zadecydowali, aby zasiadać na spotkaniach zgodnie ze swoim spektrum politycznym zamiast narodowościowym. Ten moment, wraz z powołaniem Schumana uważa się za narodziny Parlamentu. Nazwę przemianowano ze „Zgromadzenia” na „Parlament Europejski” w 1962, czyli niemal 56 lat temu.

Od początku Schuman i jego współpracownicy chcieli, by zwykli Europejczycy mieli wzgląd i wpływ na kształt Unii. Wraz z jej rozwojem Parlament zaczął naciskać na zorganizowanie ogólnych Europejskich wyborów. Pierwsze zostały przeprowadzone w 1979r i odtąd odbywają się regularnie.

Razem z Komisją Europejską i Radą Unii Europejskiej, Parlament jest jednym z trzech filarów Unii - organizacji o kluczowym znaczeniu dla jej istnienia. Podczas, gdy Komisja posiada władzę wykonawczą, Parlament wraz z Radą (którą bezpośrednio reprezentuje różne rządy) stanowi władzę prawodawczą - czyli głosuje nad ustalaniem praw, reguł i zasad. Członkowie Parlamentu są potocznie znani w Polsce jako „europosłowie” lub „eurodeputowani”.

1) Ustalanie Prawa: Głównym zadaniem każdego parlamentu jest ustalanie prawa. Podobnie jak parlamenty narodowe, Parlament Europejski regularnie głosuje celem przyjęcia lub odrzucenia praw i regulacji. Rolę tę dzieli z Radą. W przeciwieństwie do parlamentów narodowych, Parlament UE nie ma „inicjatywy ustawodawczej”, co oznacza, że sam nie może tworzyć tych praw. Może za to konsultować się z Komisją, która to prawo posiada, aby przygotowała ona ustawę pożądaną przez Parlament.

2) Ustalanie Budżetu: Razem z Radą, Parlament jest odpowiedzialny za tworzenie budżetu całej Unii. Obie instytucje dochodzą w tej sprawie do kompromisu poprzez proces legislacyjny, jednak jeśli kompromis zawodzi, Parlament może w ostateczności sam stworzyć budżet. Dodatkowo, poprzez głosowania nad raportami Trybunału Obrachunkowego (nadzorującego wykonywanie budżetu przez Komisję), Parlament udziela zgody na sposób wprowadzania tego budżetu.

3) Nadzór Demokratyczny: Bezpośrednio i demokratycznie wybierany Parlament ma dawać poczucie prawowitości i demokratycznego nadzoru nad instytucjami Unii. To Parlament ma ostatnie słowo co do wyborów członków Komisji i jeśli trzeba, może doprowadzić do ich dymisji. Parlament ma także wgląd w codzienną prace i Rady, i Komisji, poprzez publiczne debaty, własne komisje (w tym śledcze), a także poprzez możliwość zadawania oficjalnych pytań, na które instytucje i urzędnicy muszą, na mocy prawa, udzielać odpowiedzi. Parlament ma także prawo pozywać inne europejskie instytucje, jeśli stwierdzi, że złamały one prawo. Ponadto, wysłuchuje on petycji obywatelskich.

Sposób pracy Parlamentu w dużej mierze zależy od poruszanego obszaru. Większość unijnych ustaw podlega decyzji zarówno Parlamentu, jak i Rady, co oznacza, że obie instytucje muszą podjąć decyzje wspólnie. Ten rodzaj procedury jest najczęściej stosowany i jest określany jako „Zwykła procedura ustawodawcza”. Pomimo skomplikowanego terminu, same zasady, choć długie, są proste.

Przykładowo. Komisja składa propozycję ustawy do Parlamentu, który może ją przyjąć, dołączyć poprawki lub ją odrzucić. Jeśli ustawa „przejdzie” przez Parlament w jakiejkolwiek postaci, trafia do Rady, która również może ją przyjąć, lub odrzucić. W przypadku odrzucenia, Rada zwraca projekt do Parlamentu i obowiązkowo składa wyjaśnienia, a także swoją własną wersję ustawy.

Przy drugim czytaniu, Parlament może zatwierdzić ustawę Rady, odrzucić ją bądź przyjąć nową serię poprawek. Zarówno odrzucenie, jak i złożenie poprawek wymaga przegłosowania „większością kwalifikowaną”, czyli potocznie mówiąc - ponad połową głosów. Przy przyjęciu nowych poprawek, Rada raz jeszcze rozpatruje nową propozycję.

Jeśli Rada ponownie odrzuci propozycję Parlamentu, zawiązany zostaje tak zwany Komitet Pojednawczy. Jest on złożony z równej liczby europosłów i członków Rady, a jego celem jest wypracowanie wspólnej wersji między Radą a Parlamentem. Jeśli praca Komitetu zakończy sie sukcesem, tak powstałe prawo trafia do Parlamentu, gdzie zostaje przyjęte lub odrzucone zwykłą większością głosów. W przypadku kolejnego odrzucenia, dalsze prace zostają definitywnie przerwane.

Dwie inne procedury spotykane w Parlamencie, to tak zwane Konsultacje i Zgody. Konsultacje odbywają się jedynie wtedy, gdy proponowana legislacja dotyczy obszaru, w którym tylko Rada ma prawo do głosowania. Prawnie, Rada musi najpierw skonsultować swoje stanowisko z europosłami. Choć w tym wypadku Rada nie musi przyjąć sugestii Parlamentu, to są one zazwyczaj dobrym wyznacznikiem opinii i popularności. Rada nie może również dokonać decyzji bez formalnego złożenia konsultacji przez Parlament. Umożliwia to europosłom opóźnienia i wymuszenie dyskusji na potencjalnie ważne i kontrowersyjne tematy, co do których mają zapaść decyzje.

Procedura Zgody pojawia się niezwykle rzadko. Dotyczy ona niezwykle ważnych decyzji, takich jak przyjęcie nowych członków do UE. W zasadzie działa podobnie do Konsultacji, choć zamiast zdania, Parlament udziela zwykłego „tak” lub „nie” dla decyzji. Jeśli jednak Parlament nie zechce wyrazić „zgody”, wtedy Rada nie może podjąć danej decyzji.

Parlament złożony jest z 750 eurodeputowanych. Każde państwo członkowskie ma prawo do pewnej liczby reprezentantów wśród tej grupy, obliczanej na podstawie liczby mieszkańców. Im bardziej zaludnione państwo, tym więcej ma eurodeputowanych. Wybory są prowadzone co 5 lat w całej Europie i są dostępne dla każdego obywatela państwa będącego w Unii. Ostatnie miały miejsce w roku 2014, co oznacza, że kolejne odbędą się już za rok.

Partie narodowe nie są bezpośrednio obecne w Parlamencie. Zamiast tego, ugrupowania z krajów członkowskich dołączają do specjalnych grup w Parlamencie Europejskim, które reprezentują ich polityczne spektrum. Dwa największe ugrupowania to centralno-lewicowy Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów i centralno-prawicowa Europejska Partia Ludowa. Poza nimi Parlament zawiera grupy związane z prawie wszystkimi poglądami - nawet eurosceptycznymi. Europosłowie mogą (co się jednak rzadko zdarza) nie wchodzić w skład żadnej formacji - mogą wówczas działać jako niezrzeszeni.

W praktyce wygląda to następująco: w czasie ogólnych wyborów, Twoje lokalne partie wystawiają kandydatów na europosłów Twojego kraju. Zwycięzcy zostają eurodeputowanymi i zazwyczaj przyłączają się do grupy związanej ze swoją partią; np. konserwatywny europoseł zasiada z ramienia Europejskiej Partii Ludowej.

Parlament jest prowadzony przez przewodniczącego. Jest on wybierany przez Europosłów na dwu-i-półletnie kadencje. Obecnym przewodniczącym jest Włoch Antonio Tajani, z ramienia Europejskiej Partii Ludowej. Choć przewodniczący Parlamentu zasiada na sali jako 751. członek, to nie ma on prawa głosu. Do jego obowiązków zalicza się głównie prowadzenie debat i sprawy organizacyjne.

A więc jak widać, Parlament Europejski nie jest abstrakcyjnym przyciskiem do papieru technokratów. Jest to ważny, wręcz niezbędny organ Unii, powołany w wolnych wyborach przez obywateli całej Europy. Pracuje on dzień w dzień, uzgadniając prawa i prowadząc komisje, tym samym reprezentując nas wszystkich.